“Ik ben een soort bruggenbouwer tussen de 27 lidstaten.”
“Binnen internationale betrekkingen is het belangrijk om over mediationvaardigheden te beschikken, ongeacht je plek in het grotere spel.” Anna van Zoest is op dit moment vanuit de Nederlandse overheid gedetacheerd bij de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) van de Europese Unie en maakt deel uit van de EDEO Mediation Pool.
Hiervoor werkte zij voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken, onder meer op de Nederlandse ambassade in Colombia en bij de Nederlandse Permanente Vertegenwoordiging bij de NAVO in Brussel. In 2020/2021 volgde Anna de beroepsopleiding tot legal mediator van het ADR Instituut. Wat maakte dat zij deze opleiding wilde volgen? En wat heeft het haar opgeleverd?
Dialoog op gang brengen
Tussen 2013 en 2016 werkte Anna op de Nederlandse ambassade in Colombia. In deze periode vonden in de Cubaanse hoofdstad Havana de vredesonderhandelingen plaats tussen de Colombiaanse regering en de guerrillabeweging FARC. Anna: “De onderhandelingen werden destijds begeleid door de Noren en de Cubanen. Ik was niet direct betrokken, maar omdat ik in Colombia was volgde ik alles van nabij. En ik raakte onder de indruk van het mediationproces. In het land waren natuurlijk verschrikkelijke dingen gebeurd, maar tijdens de onderhandelingen ontstonden er toch mogelijkheden om de dialoog met elkaar aan te gaan en de weg naar voren te vinden. Dat was enorm dapper van alle partijen.”
In die periode realiseerde Anna zich ook dat mediationvaardigheden breed inzetbaar zijn binnen internationale betrekkingen. Anna: “Op een ambassade word je regelmatig gevraagd om een bemiddelende rol op je te nemen. Bij conflicten tussen Nederlandse organisaties en de lokale overheid of andere lokale partijen bijvoorbeeld. Dan treed je op namens de Nederlandse overheid, dus geheel onpartijdig ben je niet. Tegelijkertijd ben je niet direct betrokken bij het conflict en ligt de sleutel tot de oplossing bij de partijen. Dan is het fijn als je mediationvaardigheden in je toolbox hebt, waarmee je transparant kunt communiceren over je eigen rol en tegelijkertijd de dialoog op gang kunt brengen.”
Bruggenbouwer
In haar huidige functie bij de EDEO groeide Anna’s interesse in mediation. “De EDEO moet je zien als de buitenlandse dienst van de EU. Ik heb de onderwerpen veiligheid en defensie in mijn portefeuille. In deze rol zit ik niet zozeer als partij of onderhandelaar aan tafel, maar meer als bemiddelaar, een soort bruggenbouwer tussen de 27 lidstaten. Omdat ik wilde ontdekken hoe je in die rol een onderhandeling kunt faciliteren ben ik de mediationopleiding bij het ADR gaan volgen.”
In deze rol zit ik niet zozeer als partij of onderhandelaar aan tafel, maar meer als bemiddelaar, een soort bruggenbouwer tussen de 27 lidstaten.
Op de vraag wat deze opleiding Anna heeft gebracht, antwoordt zij: ”Heel veel, zowel in mijn werk als privé. Het belangrijkste dat ik heb geleerd is mijn rol van adviseur of onderhandelaar op de juiste momenten los te laten. Ik was vaak geneigd zelf het voortouw te nemen en mensen mee te nemen richting een oplossing. Terwijl het idee van mediation juist is dat je het tempo en de inhoud bij de partijen laat liggen. Voorheen wilde ik vaak te snel en kwamen we echt wel ergens, maar dan hadden partijen achteraf misschien het idee dat het niet helemaal hun oplossing was. Of kwam er op het laatst toch nog een aap uit de mouw, waardoor we weer een aantal stappen terug moesten. Dat is niet altijd even effectief. Tegenwoordig ben ik veel meer aan het luisteren en minder aan het praten. En ik kom weerstand nu tegemoet door er niet tegenin te gaan, maar door eerst aandacht te geven aan die weerstand, aan het begrijpen van het verhaal van de ander. Daardoor ontstaat er meer ruimte voor een constructief gesprek.”
Mediation binnen de diplomatie
Op de vraag of de internationale context waarin Anna opereert, doorgaans met verschillende culturen en veel stakeholders, mediation nog anders maakt, antwoordt zij: “In die context is het denk ik goed om nog veel meer aandacht te besteden aan het procesontwerp. Om eerst vragen te beantwoorden als ‘In welke fase van het conflict zitten we eigenlijk, heeft mediation zin, op welk niveau beginnen we, wie zitten er aan tafel, hoe verhouden zij zich tot hun achterban en met welke onderwerpen beginnen we?’ Bovendien lopen in dit soort processen vaak verschillende trajecten en initiatieven naast elkaar. Dat maakt het geheel misschien complexer. Maar los van die complexiteit denk ik dat het ook in mijn vakgebied belangrijk is om over mediationvaardigheden te beschikken, ongeacht je plek in het grotere spel.”
Interview: Alexandra Vuijk
Fotografie: Petri Bakker
