Toegevoegde waarde mediator bij onderhandelingen

Overname van een onderneming

Twee jaar geleden verkocht Bert zijn bedrijf aan International BV (namen gefingeerd!). Hij bleef aan als directeur, zoals afgesproken tenminste nog voor 5 jaar. Zijn bedrijf was zeer succesvol en bleef dat ook onder de vleugels van de nieuwe eigenaar. Niets aan de hand zou je zeggen, maar inmiddels liepen er meerdere juridische procedures tegen Bert en zijn persoonlijke holding en er werd zelfs aangifte bij de politie overwogen.

Commitment bij mediation

Vanwege de complexiteit van de zaak en het feit dat er meerdere bewijsopdrachten waren gegeven in lopende procedures, stemden beide partijen – weliswaar met wat tegenzin – in met mediation. Bij de start besteedde ik, als gebruikelijk, aandacht aan het commitment. Het feit dat beide partijen met advocaten en nog andere adviseurs aanwezig waren, is voor mij niet genoeg. Voor het tekenen van de mediationovereenkomst hecht ik aan een in aanwezigheid van de wederpartij uitgesproken commitment. In deze kwestie meenden beiden echter bij de rechter goede kansen te maken (BAZO) en toch stemden ze in met mediation. Waarom eigenlijk? Wat kan mediation brengen waardoor partijen toch deze weg willen bewandelen? Hoe verhoudt zich gelijk of ongelijk krijgen bij de rechter met het in mediation te behalen resultaat? Kortom, wat verwacht men van mediation en wat verwacht men van de mediator?

Er bleek weinig vertrouwen te bestaan in het idee dat mediation zou kunnen helpen. De advocaten hadden eerder immers ook geen succes geboekt bij een schikkingspoging. Het was een mediation van ‘niet geschoten altijd mis’, waarbij beide partijen wel aangaven bereid te zijn zich in te zetten voor een resultaat. De advocaten gaven aan dat bij het bereiken van een gedeeltelijke overeenstemming, dat al enorme winst zou zijn.

In deze post kan ik helaas niet teveel op de concrete inhoud van de zaak ingaan, vanwege de vertrouwelijkheid. Waar het in zijn algemeenheid  op neer kwam was dat International BV Bert betichtte van fraude en zelfverrijking, iets wat Bert op alle punten ontkende. Het gesprek ontaarde al snel in het maken van verwijten over en weer en leek nergens heen te gaan, althans niet naar een oplossing. Heel duidelijk was dat men het bijna nergens over eens was.

Wat hielp partijen?

Wat hielp was te vragen naar het verleden, wat had hen samengebracht, met welke verwachtingen waren ze begonnen? Vaak en ook in dit geval levert dat direct een ander gesprek op en in ieder geval inzicht in de belangen die partijen zien respectievelijk zagen in de overname en het aanblijven van Bert als directeur.

Bij de overname bleek men zeker niet over één nacht ijs te zijn gegaan. Er waren meerdere gesprekken geweest voor de onderhandelingen waren gestart en er was sprake geweest van een uitgebreid due diligence onderzoek. International BV had belang bij schaalvergroting, maar zeker ook bij de know how van Bert binnen de specifieke niche waar zijn bedrijf in uitblonk en de toegang tot bepaalde minder toegankelijke landen, het netwerk.

Bert wilde wel wat zekerheid en zag ook dat de continuïteit van zijn bedrijf (en daarmee de zekerheid voor de mensen waarmee hij zijn bedrijf had groot gemaakt) zou toenemen. Daarbij hield hij van zijn werk en zag hij veel perspectief, ook als hij onder de vlag van International BV zou gaan werken.

Iets wat Bert echter had onderschat was zijn behoefte aan autonoom werken, zelf keuzes maken, handelen als kansen zich voordoen. Al heel snel voelde hij zich geremd en zijn natuur was om bij weerstand wegen te zoeken waardoor het wel kon. En dat was precies waar International BV problemen mee kreeg. Men had geen vat op deze vrijbuiter. Bert ging zijn eigen gang en liet zich niet remmen door afspraken of formele berispingen.

Het gesprek over wat beide partijen hadden verwacht maakte, naast de belangen, dus ook duidelijk waar het begon te schuren en hoe dat daarna snel en verder was geëscaleerd. Bert voelde zich als een klein kind behandeld en op zijn vingers gekeken, terwijl de Raad van Bestuur van International BV zich niet serieus genomen voelde en soms willens en wetens op een verkeerd been gezet. De situatie was onwerkbaar.

De kracht van de reflectieve vraag (stel dat/wat nou als?)

Ik stelde de vraag wat Bert had en ook wat International had gedaan als zij toen hadden geweten wat ze nu weten. Bert: “dan had ik nooit verkocht”, International: “dan hadden we niet gekocht of gekocht zonder aanblijven van Bert”. En stel dat er geen koop/verkoop tot stand was gekomen, hoe had dat zich verhouden tot de belangen die jullie toen hadden en misschien nu nog wel hebben?

Beiden: “ja, misschien zouden we dan andere wegen hebben gezocht, al dan niet met elkaar, om aan die belangen tegemoet te komen”. De geschiedenis herschrijven gaat niet, maar wat zouden jullie wel kunnen? Of anders: en wat nu?

Binnen 12 uur een structurele ‘win-win’ oplossing.

Met de inzichten die ontstonden in de mediation, die uiteindelijk 12 uur in beslag nam, kocht Bert zijn bedrijf terug en kwamen hij en International BV een samenwerking overeen die voor Bert langjarige zekerheid bracht en International ingangen gaf in lastig toegankelijke landen. Uiteindelijk werd een vorm van samenwerking gevonden binnen niche waar Bert en zijn bedrijf zo succesvol waren. Echt een win/win. Alle procedures waren van de baan en geen aangifte bij de politie.

Mediation moet het soms nog doen met een imago van een softe methode geschikt voor kleine overzichtelijke geschillen. In de discussies over de Mediationwet (die er eens zal komen), zei een vooraanstaand politicus dat het van belang is dat mediation over meer gaat dan het conflict over de kat van de buren.

In Nederland hebben we nu zeker 25 jaar ervaring met mediation, toegepast in vele soorten conflicten, complexe en minder complexe, in het verlengde van een juridische procedure (naast rechtspraak) en in vroege fasen, en met kleine en hele grote financiële belangen. Van die laatste categorie was dit een voorbeeld, waarbij opnieuw niet geld het grootste belang bleek.