Spelregels veranderen tijdens het spel?
In het programma De Vooravond zei Alexander Pechtold: “Ik vind, je mag de spelregels veranderen, maar niet tijdens het spel.” De opmerking van de oud-politicus had betrekking op het incident tijdens de verkenning van de afgelopen week en deed mij denken aan een mediation.
Voorafgaand aan een mediation maken de deelnemers afspraken met elkaar en de mediator. Een van de afspraken is vertrouwelijkheid; alles wat besproken wordt blijft tussen de deelnemers en de mediator, tenzij zij andere afspraken maken. Kortom, bij de start van een mediation zijn er heldere spelregels, onder andere over de vertrouwelijkheid. Tussentijds afwijken van de spelregels kan alleen met instemming van alle betrokkenen.
Het voorbeeld waaraan ik moest denken is als volgt. Een mediation was niet geslaagd en betrokkenen gingen terug naar de rechter. Ik werd als (voormalig) mediator benaderd door één van de deelnemers aan de mediation. In de ogen van deze deelnemer had de andere deelnemer vertrouwelijke informatie, waarvan de deelnemer in de mediation kennis had gekregen, aan de rechter voorgelegd. Hiermee was, in zijn ogen, de vertrouwelijkheid van de mediation overtreden. Mij werd in de procedure bij de rechter gevraagd om (als voormalig mediator) te bevestigen dat die kennis afkomstig was uit de mediation, zodat de rechter deze informatie niet mee zou nemen in zijn oordeel.
Stel dat ik zou menen dat de deelnemer deze kennis inderdaad (alleen) uit de mediation zou hebben verkregen en dus de spelregels die waren afgesproken had overtreden. Betekent dit dan dat de spelregels van vertrouwelijkheid daardoor niet meer gelden en/of eenzijdig zouden kunnen worden veranderd?
Ik heb de deelnemer laten weten dat als ik zijn verzoek zou inwilligen en dus iets zou zeggen over wat ik heb waargenomen tijdens de mediation, ik hetzelfde zou doen als hij de wederpartij verwijt. De vermeende wanprestatie van de deelnemer is voor mij geen reden de overeengekomen spelregels van mediation aan de kant te zetten. Ik heb daarom niet verklaard.
Alleen als alle deelnemers aan de mediation daarmee instemmen zou ik kunnen overwegen om te verklaren, zelf ben ik immers ook deelnemer. Als niet iedereen instemt met wijziging van de spelregels blijven de spelregels onveranderd. Als de vertrouwelijkheid daadwerkelijk niet is gerespecteerd, was dat een bewuste keuze van de deelnemer. Mijn benadering wordt niet anders als er, door (on)bewust handelen, informatie op straat zou komen te liggen.
Terug naar Pechtolds opmerking;
Vertrouwelijkheid is tijdens mediation en veel andere gevoelige processen essentieel. De vrijheid die het geeft om alles op tafel te kunnen leggen vergroot de kans dat er echte en niet alleen cosmetische oplossingen kunnen worden bereikt. Volledige transparantie zou voor mediation niet het antwoord zijn. Het tijdens of na het spel wijzigen van de regels ook niet.
Maarten Bakker
6 april 2021
